با ظهور اسلام مسجد که یکی از عناصر شهری بود و هسته مرکزی شهر به شمار می آمد،به عناصر کالبدی شهر های اسلامی افزوده شد.

این امر تا آن حد اهمیت دارد که دوران اولیه دولت  اسلامی_ و قبل از تشکیل حکومت های محلی_سکونت گاهی به مقام شهر می رسد که صاحب مسجد جامع باشد نخستین مکانی که به هنگام یک شهر ساخته می شود و یا معبد، آتشگاه و یا کلیسایی بدان منظور تغییر شکل می یابد، مسجد جامع است.با برپا شدن مسجد جامع،کانون زیستی پیرامون آن، شهر تلقی می گردد. اگر قبل از این شهر وجود می داشته ، نقش آن تقویت می گردد و اگر بیش از این شهری موجود نبوده است ،مکان ، ارتقای سلسله مراتبی می یابد و به عنوان شهر تلقی می گردد،اطلاق این عنوان به معنای حضور و تسلط دولت اسلامی که به آن شهر _چه از نظر سیاسی و چه اقتصادی_ وابسته می شود.