بیشتر بدانیم...

در سال 1373 تحقیقی تحت عنوان « تحلیل موردی عملکرد ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای معلولین» توسط دفتر فنی وزارت کشور صورت پذیرفت، که نتیجه این تحقیق به عملکرد ضعیف آموزش اعم از خصوصی و عمومی در ارتباط با معلولین منتهی شد (وزارت کشور، 1373، 14).

قائم در تحقیقی که انجام داد به این نتیجه رسید که آن بخش از جامعه که به سبب ناتوانی جسمی – حرکتی، عملاً استفاده از فضاهای شهری محروم گشته است، علت را نه در «معلول بودن شهر» که در «معلول بودن خویش» جستجو می­کند و خود را از نزدیک شدن به این فضاهای شهری باز می­دارد (قائم، 1367، 1).

در ارتباط با مناسب­سازی فضاهای شهری می­توان به نظریه انسان و محیط (مناسب­سازی و نظریه انسان و محیط) اشاره کرد در این ارتباط به دو نظریه می پردازیم. 1- نظریه ربرت زمر: به نظر وی محدودیت­هایی که از طریق قوانین و شرایط معماری و شهرسازی بر فرد تحمیل می­شود، انسان را تضعیف می­کند و مانع از رشد وی می­شود 2- نظریه بوم شناختی برون برونر (1979): این نظریه بر اهمیت رشد انسان در جایگاه طبیعی­اش تأکید دارد. در این نظریه تأکید بر مفهوم رشد فرد در محیط و بخصوص تعامل بین این دو (رشد انسان و محیط) است (حلاجی، 1386، 5-4).

هدف غایی یک شهر ایجاد محیطی خلاق برای مردمی است که در آن زندگی می­کنند ( امینی، سمیاری به نقل از هالپرین، 1385، 3). چنانچه لارنس هالپرین از مفهوم شهر بیان می­دارد: شهر به عنوان عرصه تکاپو و فعالیت­های انسانی چون موجودی زنده در تعامل با خود و اجتماع انسان­هاست. سیمای شهر، موضع درک مشترک شهروندان از هویت شهر است و بخش مهمی از خاطره جمعی ساکنان شهر را به خود اختصاص می­دهد. به بیان دیگر فضاهای شهری، عضوی از جامعه شهری است که همراه با اهالی آن در همه تجربه­ها و حوادث خاطره­ساز که تاریخ و ذهنیت افراد جامعه را نقش می­دهد حاضر بوده است (همان منبع، 4). با توجه به این­که معلولین نیز سهمی از گذشته و خاطرات شهر خود دارند، بنا به دلایلی، از جمله، نامناسب بودن فضاهای شهری، فرصت­های اندکی برای حضور در فضاهای شهری یافته­اند، این مسئله ضرورت ساماندهی و مناسب­سازی فضاهای شهری به عنوان بستری که خلاقیت­ها و توانایی­های معلول می­تواند در آن رشد یابد را منعکس می­نماید.

تحولات اجتماعی و فرهنگی جامعه ما در یکی دو دهه اخیر سبب شده که اشخاص معلول به میزان قابل توجهی در جامعه جذب شوند، اما وجود برخی موانع به­ویژه در عرصه­ی برنامه­ریزی­ شهری و شهرسازی بسیاری از فضاهای شهری را فاقد شرایط لازم برای حضور این قشر در جامعه موجب گردیده است. از عناصر مهمی که می­تواند اشخاص معلول را به جامعه برگرداند، فضاهای شهری می­باشند که با برنامه­ریزی صحیح و مناسب­سازی فضاهای مورد نظر، می­توان این قشر را از منزوی شدن بازداشت و از حضور فعال و مشارکت آنان در فعالیت­های اجتماعی – اقتصادی بهره جست.

بر اساس برآورد سازمان ملل 10 درصد از افراد جهان هر کدام به گونه­ای دارای معلولیت می­باشند (سازمان ملل، 1373، 73). در سال 1385 تعداد معلولان کشور 1012222 نفر (4 درصد جمعیت کشور دچار معلولیت می­باشند) ، فارس 88853 نفر (سالنامه آماری کشور، 1386، 542-547) و شیراز 31575 هزار نفر بوده است (سالنامه آماری استان فارس، 1386، 574). در جامعه­ای مانند کشور ما به­ویژه در شیراز که بخش مهمی از افراد این شهر را معلولین تشکیل می­دهند و تعداد زیادی از آنان جانبازان جنگ تحمیلی می­باشند، و از آنجایی که شیراز یک شهر فرهنگی – ادبی، تاریخی و توریستی می­باشد و هر ساله مسافران بی­شماری از این شهر بازدید می­کنند و بخشی از این توریست­ها را نیز معلولین تشکیل می­دهند ضرورت توجه به مناسب­سازی فضاهای شهری در این شهر دو چندان می­شود. در جدول زیر میزان شیوع معلولیت در کشور نشان داده شده است.

جدول(1): میزان شیوع معلولیت در کشور

منبع:  سالنامه آماری کشور، 1386.

در کشورهای دنیا از جمله ژاپن، ایالات متحده، هلند، استرالیا، آلمان و ... کارهای مناسبی در ارتباط با معلولین صورت پذیرفته است که بر اساس معیارهای جهانی، مبادرت به مناسب­سازی فضاهای شهری کرده­اند.