مشهد ؛ شهر بی تندیس

تندیس یکی از مشخصه های شهری در سراسر دنیا و بیانگر اوجها و فرودها، خصایص نیک، مقاومت و ایستادگی، آداب و سنتها و در یک کلام شناسنامه ای قابل اتکا برای انسانهایی است که به وطنشان عشق می ورزند.
امروزه مشهد را با وجود لطافت و قداست یک شهر مذهبی و صلابت و شکوه اسطوره های ملی و تاریخی، شهر بی تندیس می نامند!
برجسته ترین مجسمه های این شهر به پیکره فردوسی و تندیس نادرشاه افشار که هر دو از آثار ماندگار استاد ابوالحسن صدیقی هستند، محدود شده است.
از تندیسهای میادین مادر و جانباز هم بهتر است اصلاً سختی گفته نشود، زیرا نامتناسب و غیرکارشناسانه بودن آنها موجب شده برای مخاطب قابل لمس نباشد.
در همین زمینه گزارشی تهیه شده که در پی می آید.

نصب غیرقانونی آثار حجمی در مشهد
مدیر امور هنری معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد به خبرنگار ما می گوید: بر طبق مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی نصب هرگونه تندیس، یادمان و اثر حجمی در میادین و اماکن عمومی کل کشور باید به تصویب شورای سیاستگذاری و نظارت بر انتخاب، ساخت و نصب مجسمه و یادمانها برسد.
هادی مظفری با اشاره به اینکه در طی سالهای گذشته اکثر آثار حجمی شهر مشهد این مجوز را اخذ نکرده و حتی شورایی که بر اجرا و نصب این تندیسها و آثار حجمی نظارت کند، وجود نداشته است؛ یادآور می شود: البته در مصوبه شورای عالی فرهنگی تبصره ای است که در صورت زیاد بودن تعداد آثار حجمی در هر استان اختیارات تام در زمینه ساخت این آثار به خود استانها اعطا می شود که ما از ابتدای این سال برای کسب مجوز اقدام کرده و منتظر پاسخ شورا هستیم.
وی تشکیل شورای حجم در مدیریت هنری شهرداری مشهد را گامی در جهت بهبود نمای میادین و فضاهای عمومی مشهد و جلوگیری از ساخت آثار متوسط و بدون ارزش هنری می داند و خاطرنشان می کند: در این شورا هفت نفر از استادان و کارشناسان مجسمه ساز، نقاش، شهرساز، معمار و تاریخ دان به همراه نماینده اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و شورای شهر بر آثار حجمی شهر مشهد نظارت دارند.
دبیر شورای حجم شهرداری مشهد می افزاید: اولین اقدام در این شورا ارسال فراخوانی جامع برای مجسمه سازان مشهدی و 300 مجسمه ساز در دیگر شهرهای کشور بود.
وی ادامه می دهد: به دنبال تعامل شورای حجم با مناطق 13 گانه شهرداری مشهد، سایتهایی که در اولویت هستند، برای طراحی و نصب آثار حجمی در اختیار هنرمندان قرار گرفت.
مظفری رویکردهای اصلی شورای حجم را شامل رویکرد فرهنگی، اجتماعی، ملی، مذهبی، رویکرد بهینه سازی فضای مذهبی و رویکرد تزئینی و دکوراتیو عنوان می کند و می افزاید: برخی از صاحب نظران معتقدند که آثار و تندیسهایشان باید رئال باشد تا مردم بتوانند با آنها ارتباط برقرار کنند، اما برخی دیگر علاقه خاصی به آثار نمادین دارند و گروهی نیز ترجیح می دهند آثارشان انتزاعی باشد به این معنا که مفهوم آن را خود مخاطب بتواند پیدا کند.
وی با اشاره به تکنیکهای استفاده از بتن، سفال، سرامیک و برنز در مجسمه سازی نوین یادآور می شود: در هنر مجسمه سازی مهم این است که هنرمند بداند برای انتخاب موضوع از چه شیوه ای استفاده کرده است و همچنین با چه شیوه ای و در چه مکانی نصب می شود تا بتواند به بهترین نحو پیام را به مخاطب منتقل نماید.

ساخت تندیس سرداران دفاع مقدس
مظفری ساخت تندیس چهره های ماندگار و بزرگان شهر مشهد را ضرورتی انکارناپذیر می داند و تصریح می کند: یکی از پروژه هایی که در دستور کار قرار گرفته، ساخت 18 تندیس از سرداران دفاع مقدس مشهد است که در حال حاضر هنرمندان مجسمه ساز در حال طراحی ماکت آن هستند که اگر طرح آنها در شورای حجم تصویب شود، مجوز ساخت آن صادر خواهد شد.
وی خاطرنشان می کند: در مدت چهار ماه که از تشکیل شورای حجم می گذرد، چند طرح به تصویب شورای حجم رسیده که از جمله آنها می توان به پیکره نیایش که قرار است در کوههای اطراف مشهد نصب شود، درخت دوستی که هنوز مکان آن مشخص نشده است و مجسمه سلام که شامل پنج پیکره می باشد که طبق سنت دیرینه زائران و مجاوران در حال سلام دادن به حضرت رضا(ع) هستند و قرار است در یکی از خیابانهای منتهی به حرم مطهر رضوی(ع) نصب شود، اشاره کرد.دبیر شورای حجم تأکید می کند: این شورا در نظر دارد برای هنرمندان جوان و خلاقی که فضایی برای عرضه هنرشان فراهم نشده فرصتهای تازه ای ایجاد کند.

اظهار تأسف
رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر مشهد نیز با ابراز تأسف از کمبود تندیسها و آثار حجمی در مشهد می گوید: ما برای شورای حجم و شورای نامگذاری میادین سیاستهایی را تعیین کرده و نماینده شورای شهر در شورای حجم حضور فعال و مستمر دارد.
فاطمه غیور می افزاید: باید نمادها و المانهای مناسب در مورد مسایل فرهنگی شهر مشهد ساخته شود و شورای شهر سعی در فضاسازی مناسب در این زمینه را دارد.

مجسمه ساز باید صاحب سبک باشد
مهران صدرالسادات، عضو شورای حجم مدیریت هنری شهرداری مشهد نیز به خبرنگار ما اظهار می دارد: در سالهای گذشته نبود مرجعی قانونی که بر ساخت کارهای حجمی و تندیسها نظارت داشته باشد، موجب فعالیت و اقدام خودسرانه برخی از مؤسسات و نهادها برای نصب آثار حجمی بدون استعلام از شهرداری شده که این امر نابسامانی و ارایه کارهای غیرهنری در سطح شهر را پدید آورده است که علاوه بر نازیبا کردن چهره شهر، موجب هدر رفتن هزینه ها نیز شده است.
وی با اشاره به اینکه هنرمند مجسمه ساز باید صاحب سبک، دارای مشی هنری مشخص، پرتحرک و صاحب تجربه میدانی باشد، خاطرنشان می کند: این ویژگی ها در هنرمندان معاصر کمتر به چشم می خورد، به عبارت دیگر این هنرمندان یا جوان و بدون تجربه هستند و یا به صورت آکادمیک مجسمه سازی را فرا نگرفته اند و یا اینکه کارهایشان التقاطی است، در حالی که در تاریخ مجسمه سازی آثار هنرمندان صاحب سبک ماندگار شده است.
وی با اشاره به اینکه در فضاهای شهری مشهد مکانی برای نصب تندیس و آثار حجمی تعریف نشده، تصریح می کند: باید شهرداری فضاهایی را برای نصب تندیس مشخص کند و یکی دو اثر بسیار خوب در سطح شهر در معرض دید عموم قرار گیرد تا هنرمندان مجسمه ساز آن را الگوی خود قرار دهند.

تندیس های فراملی مشهد
تعدادی از استادان و محققان گروه پژوهش مرکز پژوهشهای فرهنگی و اجتماعی آسیای مرکزی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد با سرپرستی دکتر مریم معزی استاد تاریخ این دانشگاه در حال پژوهشی پیرامون پیشینه، تاریخ هنرمندان و مفاهیم تندیسها و آثار حجمی مشهد هستند.
دکتر معزی در همین زمینه به خبرنگار ما می گوید: خراسان قدمتی به اندازه تاریخ ایران دارد و در کنار وجود حضرت رضا(ع) چهره های تاریخی، علمی، معنوی و انقلابی آن نه تنها برای یک شهر، بلکه در ابعاد ملی و فراملی دارای اهمیت هستند.
این استاد دانشگاه می افزاید: در درجه اول باید تندیس افراد برجسته و سپس رویدادهای تأثیرگذار مشهد را در معرض دید عموم قرار داد و با این کار نیازی نیست یک پیکره ساخته شود، بلکه نماد یک واقعه خاطره انگیز نیز در شکوه و زیبا سازی شهر تأثیرگذار خواهد بود.

www.qudsdaily.com